بر اساس یافته‌های مرکز آمار ایران، تورم تولید محصولات توتون و تنباکو در سال گذشته ۱۴۹ درصد و تورم دخانیات مصرفی خانوار ۱۰۲ درصد بوده است.
به گزارش تجارت‌نیوز، در عین حال، داده‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت در دو ماهه منتهی به اردیبهشت‌ماه امسال نشان می‌دهد که بیشترین میزان جذب سرمایه خارجی مربوط به بخش محصولات توتون و تنباکو و بعد از آن محصولات غذایی بوده است.
علی‌رغم بالا بودن تورم تولید به نظر می‌رسد به دلیل تقاضای بالا برای دخانیات در ایران، این بازار به قدری سودده است که برندهای جهانی دخانیات بر سر آن با هم رقابت دارند.
بدون شک، ایران از نظر پتانسیل، بزرگ‌ترین بازار سیگار منطقه خاورمیانه محسوب می‌شود. در حالی که بر اساس آمار رسمی منتشرشده از سوی وزارت بهداشت، میزان مصرف سیگار در ایران حدود ۵۵ میلیارد نخ است، وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرده که این رقم سالانه ۷۰ میلیارد نخ است.
آمار غیررسمی اما از رقم ۹۰ میلیارد نخ سیگار در سال حکایت دارند. با در نظر گرفتن هرکدام از این ارقام، می‌توان برآورد کرد که ۱۲٫۵ درصد، یعنی حدود ۱۰ میلیون ایرانی سیگاری هستند.
با وجود این بازار پررونق، کشاورزان ایرانی قادرند تنها ۲۰ درصد از تقاضای مورد نیاز برای تنباکو را پاسخگو باشند و حدود ۸۰ درصد از کل تنباکوی مورد نیاز ایران از آمریکای لاتین، آفریقا، هند، برزیل، آلمان، ترکیه و چند کشور دیگر وارد می‌شود.
کدام شرکت‌های خارجی در صنعت دخانیات ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند؟
شرکت ملی دخانیات ایران که یکی از قدیمی‌ترین تولیدکننده‌های کالاهای دخانی در خاورمیانه است، در سال ۲۰۱۲ میلادی (۱۳۹۱ شمسی) با هدف آزادسازی بازار از سوی دولت به بخش خصوصی واگذار شد.
چند سال پیش از خصوصی‌سازی این بخش اما برخی از شرکت‌های چندملیتی از جمله شرکت بریتانیایی-آمریکایی BAT، شرکت ژاپنی JTI و شرکت کره‌ای G&KT شرکت‌های تابعه خود را در ایران تاسیس کرده بودند. این روند منجر به هجوم برندهای خارجی سیگار به ایران شد؛ برندهایی که تا پیش از آن تنها به صورت قاچاق به کشور وارد می‌شد.
به این ترتیب، حجم سرمایه‌گذاری‌های مشترک خارجی پس از واگذاری شرکت دخانیات به بخش خصوصی بیشتر شد. کارخانه‌های تولیدکننده محصولات دخانی هم با بهره‌گیری از سرمایه‌های خارجی اقدام به مدرن‌سازی تجهیزات خود کردند.
در حال حاضر، شرکت ژاپنی JTI بیشترین سهم از بازار دخانیات ایران را در دست دارد. این شرکت در سال ۲۰۰۲ شرکت تابعه خود را در ایران و بزرگ‌ترین مجمتع تولیدی کالای دخانی را در استان گیلان تاسیس کرد. برندهای مختلف سیگار از جمله وینستون، LD، سیلک‌کات، مونت کارلو، مگنا از طریق این کارخانه تولید و به سراسر ایران توزیع می‌شود. گزارش‌ها نشان می‌دهد، سهم شرکت JTI از بازار دخانیات ایران کمی بیش از ۵۰ درصد است.
این شرکت ژاپنی در فوریه ۲۰۱۷ اعلام کرد، شرکت خصوصی آریان توتون صنعت (آی‌تی‌آی) را خریداری کرده تا بتواند جایگاه خود را در این بازار پررونق تقویت کند.
گفته شده خریداری شرکت آریان توتون از سوی JTI در واکنش به خبرها در مورد ورود کمپانی فیلیپ موریس، تولیدکننده سیگارهای مارلبرو به بازار دخانیات ایران بود.
در عین حال، سال گذشته تفاهم‌نامه‌ای میان شرکت فیلیپ موریس و شرکت پیشگامان پخش آرمان‌گستر برای سرمایه‌گذاری مشترک امضا شد.
آمار و ارقام نشان می‌دهد، از میان ۲۰ برند قاچاق در ایران، این برند سهم قابل ملاحظه‌ای دارد و از این رو دولت اعلام کرد، بخش خصوصی در صورت اخذ مجوز از شرکت فیلیپ موریس می‌تواند در ایران اقدام به واردات رسمی و تولید این برند کند.
آزادسازی بازار دخانیات به کمپانی‌های خارجی اجازه داد تا در فضایی کسب‌وکار خود را رونق دهند که تا پیش از آن تنها در انحصار دولت بود.
شرکت بریتانیایی-آمریکایی BAT هم مالک برندهای معروفی چون دانهیل، کنت، مونتانا و پالمان و شرکت کره‌ای KT&G مالک برندهایی چون ESSE است.
شرکت‌های خارجی در حالی در بازار دخانیات ایران سودهای کلان به جیب می‌زنند که ایران تحت سخت‌ترین تحریم‌ها از سوی آمریکا قرار دارد.
در حالی که خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، دامنه وسیعی از مبادلات تجاری ایران و جهان را تحت تاثیر قرار داده، علاوه بر سرمایه‌گذاری‌های مشترک در بازار دخانیات، تجارت دو کشور ایران و آمریکا در بخش محصولات دخانی همچنان ادامه دارد.
صنعت توتون و تنباکو در لیست تحریم‌های آمریکا نیست و از سوی دیگر عدم محدودیت‌های نقل و انتقال مالی در حوزه سرمایه‌گذاری و بازار پرسود آن، این بخش را به شدت برای سرمایه‌گذاران جذاب کرده است.
از سال ۲۰۰۰ و پس از تصویب قانونی که صادرات محصولات کشاورزی و دارویی به سه کشور ایران، لیبی و سودان را مجاز می‌کرد، صادرات سیگار آمریکایی به ایران رسمی شد.
با وجود چنین بازار سودآوری چندان غافلگیرکننده نیست که چرا دخانیات تنها صنعتی است که تحریم نمی‌شود. با وجود تورم بیش از ۱۰۰ درصدی تولید محصولات توتون و تنباکو، نه تنها این بخش بیشترین سرمایه خارجی را جذب کرده، بلکه شرکت‌های خارجی برای این بازار رقابت هم می‌کنند.
*بخش‌هایی از این گزارش برگرفته از منابع tobaccoasia و مارکت‌واچ است.
