به گزارش تجارت‌نیوز، ساعت ۱۸ امروز نوبت به ابراهیم رئیسی می‌رسد که در سازمان ملل در جمع رؤسای جمهوری دیگر کشورها سخنرانی کند. رئیسی در حالی پای در نیویورک گذاشت که ایران شرایط خاصی را در داخل کشور و شرایط بین‌المللی پشت سر می‌گذارد. علاوه بر تشدید اعتراضات مردم در واکنش به درگذشت مهسا امینی از بعد اجتماعی و سیاسی، هنوز سرنوشت برجام در ابهام است و اخبار منفی از نتیجه آن به گوش می‌رسد. علاوه بر این، حضور هیات روسی در ایران، گمانه‌زنی‌ها درباره ارجح دانستن روسیه به برجام توسط دولت پررنگ‌تر از قبل شده است. همچنین هفته گذشته ایران عضو رسمی پیمان شانگهای شد که با توجه به تبلیغات صورت‌گرفته و بزرگنمایی آن، به نظر می‌رسد دولت آن را جایگزینی برای برجام می‌داند. تجارت‌نیوز در مورد این مسائل گفتگویی با محمد طبیبیان، اقتصاددان، انجام داده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
رئیس جمهوری امروز در صحن سازمان ملل سخنرانی می‌کند. حضور در این مجامع چه دستاوردهایی برای ایران دارد؟ آیا ممکن است حضور مسئولان ایرانی در نیویورک برجام را یک گام رو به جلو ببرد؟
تجربه نشان می‌دهد زمانی که رؤسای جمهوری ایران برای سخنرانی در صحن سازمان ملل به نیویورک سفر می‌کنند، اجازه ندارند که با مقامات آمریکایی دیدار و مذاکره انجام دهند. در حالی که اگر از این فرصت برای گفتگو با مقامات سایر کشورها استفاده کنند، ممکن است گشایش یا حداقل رفع ابهامی صورت بگیرد. آن‌طور که مشخص است آن‌ها علاقه‌ای به این موضوع ندارند.
در دولت اصلاحات که هیات ایرانی با تیم آمریکایی در راهروی شورای امنیت مواجه شد، ناگهان پشتشان را به آن‌ها کردند. در دولت روحانی و احمدی‌نژاد هم از این فرصت در نیویورک استفاده نشد. بنابراین بدون انجام مذاکره، حضور در نیویورک را نمی‌توان دارای دستاورد برشمرد.
سخنرانی در خود صحن سازمان ملل هم بیشتر جنبه تشریفاتی و روابط عمومی دارد. تنها جنبه مثبت آن، این است که ایران نشان می‌دهد هنوز در جوامع بین‌المللی حضور دارد. اما در سخنرانی هم فقط صحبت‌های کلی انجام می‌شود که تأثیر خاصی در ابعاد مختلف ندارد. حتی برای کشورهای دیگر هم به همین ترتیب است.
البته شب گذشته ابراهیم رئیسی و وزیر امور خارجه او با امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه، دیدار و گفتگو داشتند. از سوی دیگر ایران مدام به نزدیک‌شدن به فصل سرما تأکید می‌کند تا تأمین انرژی را اهرم فشار خود قرار دهد. آیا ایران می‌تواند تأمین‌کننده نفت و گاز قاره سبز شود؟
باید توجه داشت که برجام علاوه بر ایران و آمریکا، یک مدعی دیگر دارد؛ آن هم روسیه است. بدین ترتیب اگر نفت و گاز ایران در زمستان وارد اروپا شود، روس‌ها بخشی از اهرم فشار خود را در تقابل با اروپا از دست می‌دهند. چراکه آن‌ها می‌خواهند در حوزه انرژی خلأ ایجاد کنند، اما ممکن است ایران آن را جبران کند.
روسیه بازیگری است که به دلایل مختلف نقش تعیین‌کننده بالایی دارد. بنابراین بعید به نظر می‌رسد که روس‌ها در مسیر احیای برجام سنگ‌اندازی نکنند. مگر اینکه جنگ آن‌ها با اوکراین به جایی برسد که روسیه از نفس بیفتد و شکست روسیه مسجل باشد. در این صورت ممکن است که زور پوتین به جامعه بین‌المللی نرسد و ناچار به فروش نفت و گاز به اروپا شود. اگر این جنگ تداوم یابد، احتمالاً برجام به نتیجه نرسد.
در روزهای اخیر هیات تجاری روسی در ایران حضور پیدا کرده‌اند. آیا این می‌تواند به معنای بازگشت ایران از برجام باشد؟ گویا ایران بین روسیه و برجام یک انتخاب بیشتر ندارد که آن هم روسیه است. نظر شما در این باره چیست؟
انتخاب ایران این است که با دنیا روابط تجاری و بانکی داشته باشد. این تنها راه ممکن برای حل مشکلات اقتصادی کشور است. اما وقتی این راه بسته است، تنها می‌مانند روسیه و چین.
اصولاً روسیه چیزی برای ارائه به ایران ندارد. روس‌ها فقط به دنبال کسب فرصت و امتیاز هستند.
با این حال امکان مشارکت تجاری و اقتصادی با چین وجود دارد. ولی آن‌ها هم در شرایط کنونی این کار را انجام نمی‌دهند. این کشور پس از دوران سرنگونی مائو و روی کار آمدن اصلاح‌طلبان و در رأس آن دنگ شیائوپینگ در حزب کمونیست چین، یک تصمیم عاقلانه گرفتند که تجارت و اقتصاد بین‌الملل را با ایدئولوژی ادغام نکنند. بدین ترتیب، رویکرد خود را بسیار عمل‌گرا، پراگماتیک و منافع‌محور قرار دادند.
چینی‌ها گرچه مدام با آمریکا کلنجار دارند، اما هیچ‌گاه روابط مالی و تجاری خود را با این کشور به خطر نمی‌اندازند. بنابراین تا زمانی که روابط ایران با دنیا بهتر و تحریم‌ها لغو نشده، به طور جدی با ایران همکاری نمی‌کند. این مشارکت تنها محدود به خرید موردی نفت و فروش نقدی کالا نمی‌شود.
به دنبال همین موضوع بسیاری از شرکت‌هایی که قرار بود در پروژه‌های انرژی سرمایه‌گذاری کنند، ایران را دور زدند. حتی خود روسیه. این شرکت‌ها می‌‌دانند که نباید با کشوری که تحریم است کار کنند. به همین دلایل است که چین روابط خود را با روسیه هم تقریباً قطع کرد.
درنتیجه در شرایط کنونی ایران انتخابی جز روسیه ندارد. اما بعید است این رابطه دو طرفه باشد و روسیه منفعتی نصیب ایران کند. جالب این است که روس‌ها برای خرید قطعات نظامی، مدارهای کامپیوتری، دوربین و موتور پهپاد و … خود به کشورهایی نظیر فرانسه و ژاپن وابسته هستند. حال چطور می‌خواهند به ایران نفعی برساند؟
ایران اخیراً عضو رسمی پیمان شانگهای شد. آیا آنقدر که بزرگنمایی می‌شود، این پیمان قابل اهمیت است و می‌تواند راهی برای دورزدن تحریم و جایگزین برجام باشد؟
برخی تصور می‌کنند که با عضویت در پیمان شانگهای تحریم‌ها دور زده‌اند. در صورتی که این‌طور نیست.
تجارت جهانی این‌طور نیست که به صورت پیله‌وری اداره شود. یعنی بدین شکل نیست که افراد پولی ببرند، کالایی بخرند و آن را با کیسه وارد کشور کنند. تجارت جهانی نیاز به قراردادهای دقیق و بلندمدت دارد. این قراردادها باید مبنای عملکرد پایدار بین شرکت‌ها و افراد در کشور قرار بگیرد. کیفیت، پرداخت، اعتبار، بیمه و … در این قراردادها مشخص می‌شود.
آیا برجام کنونی به اندازه برجام قبلی می‌تواند امیدوارکننده باشد؟
اکنون فقط بحث برجام نیست. ما راه دور و درازی داریم که اقتصاد و تجارت خود را طبق روال جهانی و سیال قرار دهیم. این‌ها باید به تدریج انجام شود. برجام تنها یک مرحله است.
در سال ۱۳۹۴ هم که برجام امضا شد ما بارها اعلام کردیم که این ابتدای مسیر ورود به تجارت جهانی است. بعد از اجرای برجام باید اقدامات حقوقی صورت می‌گرفت.
ایران برای اینکه از تحریم‌های بانکی رهایی یابد، لازم بود که وکیل ابرقدرت در مراکز مالی دنیا نظیر نیویورک و لندن استخدام کند. با به‌کارگیری این افراد می‌توانستیم گره‌های سخت تحریم را باز کنیم.
در حال حاضر نیز شرایط به همین منوال است. تنها با یک معاهده برجام نمی‌توان نقش خود را در اقتصاد و تجارت دنیا افزایش داد.
برای مطالعه بیشتر خبر رئیسی در نیویورک با غربی‌ها مذاکره می‌کند؟ را بخوانید.
