به گزارش تجارت‌نیوز، سیاست دولت‌ها در توسعه صنایع از گذشته تا کنون منجر به این شد که اکنون حدود ۷۰ درصد کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی آب‌بر، ازجمله در صنایع فولادی در فلات مرکزی کشور یعنی در شهرهایی که با مشکل شدید آبی مواجه‌اند، قرار بگیرند. این در حالی است که پیش‌بینی‌ها از آینده منابع آبی چندان امیدوارکننده نیست.
هرچند این موضوع سال‌هاست که مورد انتقاد کنشگران و فعالان محیط‌زیستی قرار دارد، اما با این حال، اخیراً نیز خبرهایی درباره احداث کارخانه فولاد در بادرود و کارخانه ذوب در کاشان مطرح می‌شود.
دور زدن قوانین برای احداث صنایع فولادی
سیدرضا شهرستانی، عضو پیشین هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، در گفتگو با تجارت‌نیوز درباره احداث کارخانه‌های فولاد در مناطق کم‌آب توضیح داد: میزان آب‌بری صنایع فولادی متفاوت است. از همین رو، اینکه چه بخشی از این صنایع در چه منطقه‌ای احداث می‌شود، اهمیت دارد.
او افزود: برای مثال کارخانه‌های کنسانتره، گنداله و احیا از بخش‌های با آب‌بری فراوان به حساب می‌آیند. اما مصرف آب در بخش‌های ذوب، میانه و نورد سرد چندان چشمگیر نیست.
وی احداث کارخانه فولاد در مناطق کم‌آب، ازجمله کاشان را منطقی ندانست و توضیح داد: برخی افراد به دلیل اینکه شرکت‌شان در این مناطق است برای تکمیل زنجیره تولید اقدام به تاسیس صنایع آب‌بر می‌کنند. در این سال‌ها صدور مجوز برای توسعه صنایع فولادی سخت شده است، اما برخی از افراد با دور زدن قوانین، روابطی که دارند و به هر طریقی اقدام به دریافت مجوز می‌کنند.
توسعه صنایع فولادی با رانت و رابطه
اسماعیل کهرم، کارشناس آب و محیط‌زیست، در گفتگو با تجارت‌نیوز ساخت صنایع آب‌بر در مناطق کم‌آب ایران را حاصل رونق رانت، رابطه و البته «پارتی‌بازی» دانست.
او تصریح کرد: زمانی که صنعت فولاد در کاشان و آران و بیدگل ایجاد شد از بنده دعوت کردند که نزد مسئولان این منطقه بروم و از مردم بی‌دفاع آران و بیدگل دفاع کنم. مسئولان وقت، حتی یک کلمه از آب و اهمیت آن نمی‌دانستند. به آنها گوشزد کردم با ادامه این شرایط، ظرف ۱۵ سال آینده کاشان را بی‌آب خواهید کرد.
استفاده از سفره‌های زیرزمینی برای گلاب‌گیری!
کهرم توضیح داد: در منطقه نطنز، گل‌محمدی برای گلاب‌گیری کشت و برای آبیاری آن از آب سفره زیرزمینی استفاده می‌کنند. در حالی که این منابع آبی باید برای حفظ آب، گیاه و خاک این منطقه حفظ شود، نه اینکه از آن برای کشت گل‌محمدی استفاده شود. جای سوال است با چه مجوزی اجازه کشت گل‌محمدی را در این منطقه داده‌اند؟
این فعال محیط‌زیستی عنوان کرد: بعد از اینکه صنایع فولادی و آب‌بر بسیاری در اصفهان ایجاد شد و زاینده‌رود را خشکاند، حال نوبت کاشان رسیده است. در کاشان منابع آب زیرزمینی را از بین می‌برند تا صنعت فولاد را رونق دهند!
آبرسانی به شهروندان با تانکر!
او با اشاره به اینکه در حال حاضر بیش از ۸۰۰ شهر و روستا در ایران با تانکر آبرسانی می‌شوند، ابراز کرد: از حدود ۳۵ سال گذشته بارها تاکید کردیم که فولاد مبارکه را به اصفهان نبرید. چراکه جای صنایع آب‌بر همچون کارخانه فولاد در سواحل خزر است.
کهرم در پایان دلیل اصرار دولت‌ها بر توسعه صنایع فولادی در مناطق کم‌آب را این‌گونه توصبف کرد: مسئولان همواره با این پرسش که «چرا کارگران و مهندسان اصفهانی باید به گیلان و مازندران بروند؟» سعی بر توجیه ماجرا دارند. نتیجه این اصرارها می‌شود زاینده‌رود خشک. حال اگر در اصفهان، کاشان یا هر شهر دیگری آبی برای آشامیدن وجود نداشته باشد، کارگران و مهندسان در کدام کارخانه می‌توانند فعالیت کنند؟
بستر فعالیت صنایع فولادی در کاشان فراهم است؟
در حالی که از فعالان زیست محیطی تا صنعت‌گران توسعه صنایع فولادی را در کاشان قابل توجیه نمی‌دانند، اما مدیران این کارخانه‌ها مدعی بسترسازی برای فعالیت کارخانه‌ها در مناطق کم‌آب دارند.
در همین زمینه احمد خوروش، مدیرعامل شرکت فولاد کویر، که اکنون به دنبال ساخت کارخانه ذوب در کاشان است به تجارت‌نیوز گفت: ما تمام بسترها را ایجاد و مجوزها را اخذ و پس از آن اقدام به احداث کردیم.
او با تاکید بر اینکه استفاده از ظرفیت‌های تولید در گوشه‌وکنار کشور امری لازم است، خاطرنشان کرد: با این حال ما هم بدون در نظر گرفتن مسائل آبی و زیست محیطی صنایع فولادی را توسعه نمی‌دهیم. ما هم معتقدیم که حتما باید زیرساخت‌های مورد نیاز بررسی شود.
خوروش تصریح کرد: با توجه به مداقه و حساسیت که از ابتدا وجود داشت، باید تأکید کرد که احداث کارخانه ذوب در کاشان آسیبی به منابع آبی و محیط زیست نمی‌زند.
او در پاسخ به این پرسش که «از چه منابعی قرار است استفاده کنند که بحران‌زا نشود؟» توضیح داد: برای تأمین آب کارخانه ذوب کاشان از آب غیرشرب و پساب‌ها استفاده می‌شود.
وی یادآور شد: طبق اعلام وزرات نیرو صنایعی که در مراکز کشور قرار دارند باید از پساب استفاده کنند. بر همین اساس کارخانه ذوب از چند سال اخیر با سرمایه‌گذاری شرکت فولاد کویر پساب کاشان را خریداری و تسویه‌خانه بسیار بزرگی ایجاد کرده است.
خوروش اعلام کرد که حتی انجمن‌های صنفی صنایع فولادی نسبت به ایجاد واحدها در مراکز حاشیه دریایی اعتقاد دارند. اما صنایع بزرگ مانند ذوب‌آهن، فولاد مبارکه، فولاد کویر و … به دلیل اینکه از چند دهه قبل ایجاد شده‌اند، با توجه به فاز توسعه‌ای برنامه‌ریزی‌شده امکان رهاسازی ندارند. اما اکنون باید سیاست کشور به سمتی برود که مجوز احداث صنایع آب‌بر در مناطق مرکزی و کم‌آب کشور کمتر شود.
صنایع فولادی در بلندمدت به آب شهری روی می‌آورند؟
بر اساس این گزارش، جمع‌بندی این اظهارات نشان می‌دهد که حتی خود سرمایه‌گذاران صنایع فولادی و ذوب کاشان نسبت به تبعات زیست‌محیطی اقدام خود واقف هستند. با این حال به نظر می‌رسد دلایل غیراقتصادی وجود دارد که آنها را مجاب به حضور در مناطق کم‌آب می‌کند.
به هر حال حتی اگر فرض را بر تامین آب این صنایع از پساب بگذاریم، این امر برای کوتاه‌مدت پاسخ‌گوست. چه بسا این پساب‌ها می‌تواند برای فعالیت‌های مهم دیگری مصرف شود و این فعالیت‌ها مجبور می‌شوند خواه ناخواه به استفاده از آب شرب روی آورند. از سوی دیگر هیچ تضمینی وجود ندارد که صنایع فولادی در بلندمدت هم به استفاده از پساب و آب غیرشهری پایبند بمانند.
درنهایت همان اتفاقی که در زاینده‌رود یا دریاچه ارومیه رخ داد رفته‌رفته به تمام کشور سرایت می‌کند و حتی ممکن است مردم در تأمین آب نوشیدنی دچار بحران شوند.
البته این برای اولین بار نیست که شاهد اصرار بر توسعه صنایع در مناطق کم‌آب و با معیارهای غیراصولی هستیم. پیش از این نیز تجارت‌نیوز در گزارش‌هایی به احداث کارخانه‌های صنعتی و پتروشیمی در جوار تالاب شادگان، تالاب میانکاله، منطقه حفاظت‌شده نمین و … پرداخت.
برای مطالعه بیشتر در این زمینه خب بعد از میانکاله، نوبت به احداث پتروشیمی در نمین رسید را بخوانید.
